Ik zal mezelf eerst even voorstellen, mijn naam is Noortje van Lith, 25 jaar en zit in een rolstoel. Ik strijd al enige jaren voor gelijkwaardigheid voor mensen met een handicap. Ik kan helaas niet zelf aanwezig zijn, omdat ik minder mobiel ben door mijn handicap en alles van tevoren moet plannen. Ik werd gisterenmiddag pas gevraagd om een speech te houden over vrijheid.
Allereerst wil ik vertellen over Aktion T4, dit verhaal is nauwelijks bekend onder het grote publiek, maar gehandicapte kinderen werden van hun familie gescheiden en naar speciale ziekenhuizen gebracht. Er werd via de toenmalige media ingespeeld op de angst dat binnen een aantal jaren een groot deel van het Duitse volk uit mensen met een psychische en/of lichamelijke handicap zou bestaan, reden om zo snel mogelijk te handelen. Het woord ‘euthanasie‘ werd in de nazipropaganda niet gebruikt, waardoor de werkelijke bedoelingen van de nazi’s (in het begin) onontdekt bleven. Het programma werd later uitgebreid met volwassenen, waarvan de meesten verplicht gesteriliseerd werden en later ook vergast of gedood met een dodelijke injectie. Volgens bronnen zouden tegen het einde van de oorlog in de euthanasiecentra tussen de 130.000 en 220.000 mensen met een beperking gedood zijn.
Dit is natuurlijk niet te vergelijken met nu en toch wil ik graag vertellen hoe ik vrijheid ervaar.
De vrijheid om te gaan en staan waar ik wil heb ik helaas niet, omdat de maatschappij nog te ontoegankelijk is voor mensen met een handicap, in mijn geval dus mijn rolstoel. Het is niet de rolstoel die mij belemmerd, maar bijvoorbeeld het openbaar vervoer, ik moet altijd zover mogelijk van te voren een taxi regelen. Iets spontaan doen kan dus eigenlijk nooit. Dat betekent dus ook dat ik niet aanwezig kan zijn hier, maar gelukkig is er wel een mogelijkheid om het in mijn naam voor te lezen.
Vrijheid is voor mij, vrijheid om te gaan en staan waar ik wil en wanneer ik wil, helaas is dat nog niet altijd mogelijk door de ontoegankelijke maatschappij, als ik uiteten wil bij een restaurant moet ik altijd van tevoren weten of het toegankelijk is. Dat wil zeggen drempelvrij en is er een invalidetoilet aanwezig? Afgelopen vrijdag nog maakte ik mee dat ik met heel veel moeite binnen kon komen, maar er was beneden geen plek meer dus moesten we buiten eten. Van tevoren is wel aangegeven dat er een persoon in een rolstoel bij het gezelschap hoorde.
In de coronatijd demonstreerde veel mensen voor hun vrijheid, omdat ze vonden dat ze buitengesloten werden, omdat ze bijvoorbeeld geen QR-code hadden. Voor mij en andere mensen met een handicap is deze buitensluiting al jarenlang de realiteit. Ik begreep de uitsluiting wel als je je niet kan laten vaccineren en niet kan laten testen, maar dat zijn maar zeer weinig mensen. Als je een keuze hebt in bepaalde dingen vind ik het geen uitsluiting. Ik bedoel ik heb niet de keuze om mijn rolstoel te laten staan, want ik kan niet lopen. Dat dit uitsluiting is daar zijn sommige mensen het ook niet mee eens en dat mag, daarom hebben we vrijheid van meningsuiting, daar ga ik het later in deze speech nog over hebben.
Ik mag gelukkig kiezen hoe ik mijn leven wil inrichten, maar door de (onbewust) ontoegankelijke maatschappij zit erbij mij wel een grens aan, omdat ik dus niet zomaar spontaan een dagje uit kan gaan, ik moet altijd checken of het wel toegankelijk is en ik heb derden nodig om mij naar de plek van mijn bestemming te brengen.
Vrijheid van meningsuiting
Voor mij is vrijheid van meningsuiting heel belangrijk, ik strijd al een tijdje voor de rechten van mensen met een handicap, ik heb vaak kritiek op de overheid op dit gebied, dat zou ik niet mogen hebben als ik in een onvrij land zou leven. Vrijheid van meningsuiting is belangrijk, want op die manier kan je mensen bewust maken van dingen die voor jou moeizaam gaan en dus zouden moeten veranderen. Omdat ik met mijn stem en mijn mening het verschil kan maken voor anderen hecht ik veel waarde aan deze vrijheid.
Ik zie op sociale media dat er veel discussie is rondom de vrijheid van meningsuiting en dat er grote verschillen tussen mensen zijn. Sinds corona lijkt deze grens steeds meer overschreden te worden en denken mensen elkaar te mogen beledigen als ze het ergens niet mee eens zijn. Politieagenten, journalisten, zorgmedewerkers en BN’ers etc. moeten enorm op hun hoede zijn, omdat ze anders bedreigd kunnen worden. Ik zelf vind dat we wel vrijheid van meningsuiting moeten hebben, maar we moeten niemand beledigen en dan denk je vast, maar wie bepaalt of iemand beledigd is of niet? Ja dat is een moeilijke vraag, mag iemand bijvoorbeeld een grapje maken over een groep mensen, waardoor ze zich beledigd kunnen voelen? Dat blijft een vraag die ieder voor zich moet beantwoorden, daar bestaat dus geen eenduidig antwoord op. Het belangrijkste is wat mij betreft dat we naar elkaar blijven luisteren en elkaar met respect benaderen, ieders ervaring en gevoel is anders. We hebben namelijk allemaal een andere opvoeding gehad, zijn in een andere omgeving opgegroeid, er zijn zoveel verschillende factoren waardoor je iets beleeft zoals jij het beleeft. Niemand kan voor jou bepalen hoe of wat je moet voelen.
Vrijheid van meningsuiting op sociale media heeft ook een hele nare kant, er wordt enorm veel haat verspreidt als je een mening hebt die afwijkt van wat een bepaalde groep vindt en die haat wordt voornamelijk verspreidt door mensen die anoniem zijn. Ik denk dat het een oplossing is als je niet meer volledig anoniem mag zijn. Dat bijvoorbeeld je echte naam wel bekend is bij de mensen van wie het platform is en als je dan een grens overgaat dat je dan eerst een waarschuwing krijgt en mocht men daarna nog doorgaan dat je dan een ban krijgt voor een bepaalde tijd, ga je daarna nogmaals de fout in? Dan krijg je een levenslange ban.
Mijn vrijheid
Mijn vrijheid is begrensd door een ontoegankelijke samenleving, de vrijheid om spontaan iets te doen heb ik niet, net als heel veel andere mensen met een handicap overigens. Het zou enorm helpen als meer mensen opstaan tegen een ontoegankelijke samenleving, want vroeg of laat heeft iedereen te maken met deze ontoegankelijkheid, als jij morgen een been breekt of door iets anders in een rolstoel komt heb jij ook last van deze ontoegankelijkheid. We kunnen ook kijken naar andere landen als bijvoorbeeld Engeland, daar kan je wel spontaan met de taxi reizen ook als rolstoelgebruiker. Ik vind dat de overheid te veel laat liggen op dit gebied en dat maakt ook dat ik minder keuzevrijheid heb. Ik kan namelijk niet overal naar toe waar ik wil, omdat veel plekken helaas nog niet toegankelijk zijn voor mensen in een rolstoel.
Mijn leven speelt zich grotendeels af op sociale media, hier deel ik de dingen die ik anders wil zien en ik schrijf mijn ervaringen op. Als sociale media er niet zou zijn zou ik niet goed weten hoe ik mijn mening kenbaar moet maken, ik bereik inmiddels ook een vrij groot publiek, omdat ik een aantal jaren terug in de media ben geweest na mijn brief die ik aan premier Rutte schreef.
De situatie in Oekraïne
De huidige situatie in Oekraïne doet mij wel beseffen dat ik blij mag zijn dat ik gewoon veilig thuis kan zijn en dat ik ook veilig over de straat kan. Ik denk dan ook aan mensen met een handicap daar, kunnen zij wel vluchten als het nodig is? Hoe kunnen zij vluchten, krijgen ze hulp van familie of worden ze achtergelaten omdat het allemaal te moeilijk gaat? De situatie in Oekraïne heeft mij wel aan het denken gezet. Hoe zou het zijn als ik zou moeten vluchten voor de oorlog?
Ik denk erover na maar ik denk dat je altijd anders handelt als het eenmaal zover is, ik hoop voor iedereen die daar is dat de oorlog snel voorbij is. We hadden met zijn allen beloofd dit nooit weer en nu gebeurt het in onze achtertuin. Ik volg het nieuws over de oorlog minder intensief dan in het begin, het verdwijnt een beetje naar de achtergrond naarmate het langer duurt, het lijkt gewoon te worden, maar het mag nooit gewoon worden.
Ik wil iedereen in Oekraïne veel sterkte wensen en ik hoop voor hen dat Oekraine weer snel een vrij land wordt.
Ik ben blij met de vrijheid die ik heb en sta daar nu vaker bij stil, nu er oorlog is in onze achtertuin. We moeten onze vrijheid blijven vieren.
Koester de vrijheid, het kan zo voorbij zijn.
Dank voor het luisteren.
Noortje van Lith
Noortje strijdt door 